Czego boją się dzieci?

Nie oznacza to jednak, że każde lęki mamy witać z radością. Zwłaszcza że poza tymi, które wynikają wprost z rozwoju dziecka, może przyjść nam się zmierzyć z obawami wymagającymi pomocy specjalisty. Kiedy powinniśmy to zrobić?

Zanim opowiemy o tym, czego boją się dzieci, zacznijmy od nakreślenia, jak manifestują one swoje lęki. I tak dziecko w wieku szkolnym odczuwa swoje obawy w kilku strefach. Między innymi cielesnej, a także w sferze emocji i zachowań.

W jaki sposób dziecko pokazuje, że się boi?

• Choroba – długotrwały lęk często skutkuje chorobą i to również w wieku dorosłym! Tak samo u dzieci choroba może stać się reakcją fizjologiczną.
• Tiki nerwowe – robienie dziwnych min, machanie rękami, „pstrykanie” palcami, dłubanie w nosie albo obgryzanie paznokci. Tiki w zamierzeniu mają rozładować napięcie, jednak nakręcają spiralę emocji.
• Uzależnienia, stymulacje – dziecko ucieka w świat bez strachu. W wieku wczesnoszkolnym najczęściej jest to ucieczka w gry komputerowe lub jedzenie.
• Maskowanie lęku – polega na tym, że pociecha zachowuje się przeciwnie do reakcji lękowych, popisując się przed innymi, zachowując się zbyt poważnie albo wręcz brawurowo.
• Regres w rozwoju – Dziecko zachowuje się nieadekwatnie do swojego wieku, na przykład ponownie zaczyna się moczyć lub celowo mówi dziecinnym głosem.
   

Czego boją się dzieci?

Czynników, które mogą wywołać lęk, jest sporo i są one zależne od wieku. Wyodrębniliśmy siedem najczęściej powtarzających się zagadnień, które wywołują w dziecku poczucie strachu.

1. Bodźce zmysłowe

Umiejętność prawidłowego przetwarzania bodźców z otoczenia wciąż się kształtuje, dlatego mogą one wywołać lęki. I tak zmysły, które mogą szczególnie „namieszać”, to zmysł wzroku i słuchu.

Wiek sześciu lat to czas, w którym dziecko staje się wrażliwsze na bodźce dźwiękowe. Nie zdziwmy się więc, jeśli nasza pociecha będzie bardziej wyczulona na szczekanie psa za ścianą, głośniejsze samochody, a nawet odgłosy wydawane przez owady.

Z kolei tym, czego boją się dzieci ośmioletnie, jest ciemność. Strach przed ciemnością może towarzyszyć aż do wieku nastoletniego.

2. Sytuacje szkolne

Początki przygody szkolnej wiążą się z sytuacjami, z którymi dziecko wcześniej nie miało do czynienia, takimi jak: prace klasowe, trudności w relacjach z rówieśnikami czy odpowiadanie przed tablicą. Być może sami jeszcze pamiętamy, jak ciężko było nam odnaleźć się w środowisku szkolnym.

Lęki mogą się nasilać w przypadku problemów z nauką lub nawiązywaniem nowych znajomości.

3. Zwierzęta

Lęk przed zwierzętami towarzyszy raczej przedszkolakom. Nie oznacza jednak, że „szkolniaki” są od niego wolne – zwłaszcza po przeżyciu nieprzyjemnej przygody związanej z konkretnym zwierzęciem. Dominują tu psy i pająki.

Zazwyczaj im dziecko starsze, tym mniej boi się typowych zwierząt domowych, jak psy i koty, a zaczyna odczuwać lęk przed spotkaniem ze zwierzęciem bardziej dzikim i mniej znanym, jak choćby wąż.

4. Sytuacje związane z grupą rówieśniczą

„Czy znajdę przyjaciół?” – to pytanie, które zadajemy sobie nawet jako dorośli, gdy w wyniku zmian życiowych zmieniamy swoje otoczenie. Tak samo boją się dzieci rozpoczynające swoją szkolną przygodę albo zmieniające klasę czy szkołę.

Dlatego też niepokój związany z takimi sytuacjami najczęściej pojawia się w siódmym roku życia – gdy dziecko idzie do pierwszej klasy.

5. Brak akceptacji innych

Ten lęk powiązany jest z sytuacjami związanymi z grupą rówieśniczą. Akceptacja otoczenia jest dla dziecka ważna – i nie tylko dla niego, jednak pamiętajmy, że w wieku wczesnoszkolnym zmian wiążących się ze zmianą grupy rówieśniczej jest sporo.

Dziecko może bać się także braku akceptacji rodziny, szczególnie tam, gdzie występują komunikaty sugerujące miłość warunkową, takie jak: „kocham Cię, jak jesteś taka grzeczna”.

6. Wypadki losowe i katastrofy

Około siódmego roku życia mogą pojawić się obawy związane z sytuacjami losowymi – chodzi tu między innymi o wypadki drogowe czy pożary. Tego typu lęki bywają wzmacniane przez media. Dziecko słysząc o kolejnym wybuchu gazu, boi się takiej sytuacji w swoim domu.
 

Jak pomóc dziecku uporać się z lękiem?

Przede wszystkim, choć w mowie potocznej używamy tych słów naprzemiennie, warto odróżnić „strach” od lęku. Strach to fizjologiczna reakcja na konkretne zagrożenie. Ma nas zmobilizować do walki lub ucieczki od zagrożenia.

Lęk natomiast jest sytuacją trwającą dłużej, niezależnie od zagrożenia, a silny i długotrwały wymaga konsultacji ze specjalistą. Szczególnie wtedy, gdy to, czego boją się dzieci, zaburza ich funkcjonowanie.

Co możesz zrobić, by pomóc swojemu dziecku?

• Poproś swoją pociechę, by określiła, czego się boi. Nazwijcie wspólnie emocje, które się pojawiają.
• Nigdy nie wyśmiewaj lęków, nawet jeśli są irracjonalne. Okaż zrozumienie.
• Postaraj się poprowadzić rozmowę i działania tak, by dziecko samo wpadło na pomysł, co może zrobić, by uporać się z lękiem.
• Weź pod uwagę tempo dziecka. Niektórzy potrzebują więcej czasu, by poradzić sobie ze swoimi obawami.
• Bądź towarzyszem swojego dziecka. Okaż mu swoją akceptację.
• Jeśli lęk nie pełni funkcji adaptacyjnej, czyli: jest silny i wciąż narasta, wywołują go neutralne bodźce, obiektywnie nie stwarzające zagrożenia i ma duży wpływ na funkcjonowanie dziecka, rozważ terapię zaburzeń lękowych u specjalisty.
• Metodą, która pomaga uporać się z lękiem, jest bajkoterapia. Opowiedz dziecku o fikcyjnym „bohaterze”, który dzięki odpowiednim metodom przestał się bać.

Chcesz wiedzieć więcej? Artykuł "Emocje dziecka: Jak pomóc je regulować?" zawiera wartościowe informacje.

Źródła:

1. https://web.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/17151-lek-przyjaciel-czy-wrog
2. Soroka A. „Sytuacje lękowe w życiu dzieci sześcioletnich”, „Nauczyciel i szkoła1”, 2000, 88-94.
3. https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/zaburzenia-lekowe-u-dzieci