Jak skutecznie nauczyć dziecko dobrych manier?
Na samym początku warto podkreślić, czym są dobre maniery. To coś więcej niż mówienie: Dzień dobry, do widzenia, proszę i dziękuję. To umiejętność odnalezienia się w każdej sytuacji z uwzględnieniem uczuć innych, okazywanie tolerancji, szacunku i empatii. To także znajomość obyczajów, a także „wizytówka” wychowania, jakie odebraliśmy.
Coraz częściej jednak można dostrzec, że nowe pokolenia nie zawsze przykładają wagę do manier, uważając, że są przestarzałe, a w dobie ujednolicenia społecznego i równouprawnienia tym bardziej stają się nieprzydatne. Wyjdźmy zatem z tego błędnego toku myślenia i powiedzmy wprost: dobre maniery ZAWSZE są aktualne i pożądane. Może się zmieniać ich forma czy tok przekazu, jednak ich obecność nie jest miłym dodatkiem, a ugruntowaniem charakteru i osobowości na jak najwyższym poziomie.
Niektórzy, słysząc, że powinni nauczyć dzieci dobrych manier, od razu wyobrażają sobie podstawowe maniery jako przysłowiowe „ą, ę”, korzystanie z 10 rodzai sztućców czy kosztowanie dań w określony sposób. Cóż, zasad savoir-vivre jest wiele, a w zależności od naszego otoczenia czy przynależności – kulturowej, narodowej, społecznej czy pełnionej funkcji – możemy korzystać z nich w odmienny sposób. Są jednak pewne podstawowe kanony, które są koniecznością codzienności i wbrew pozorom nie są uciążliwe czy trudne do zapamiętania.
Im wcześniej jednak nauczymy ich nasze pociechy, tym szybciej staną się one integralną częścią ich charakterów, a nie męczącym kodeksem pewnych zachowań.
Jak nauczyć dziecko dobrych manier – od czego zacząć?
Świetnym przykładem wpajania dzieciom dobrych manier jest kultura japońska, gdzie od najwcześniejszych lat dzieci zarówno w domu, jak i w szkole uczone są zasad dobrego wychowania. Oczywiście nie chodzi o sam zapis zasad czy ich ilości, a o przykładanie wagi do odpowiedniego zachowania. Dzieci w szkołach same dbają o czystość klas i korytarzy, a odpowiednie zwracanie się do osób starszych od siebie (nawet o rok czy dwa) są na porządku dziennym. Jakie są tego korzyści? Dzieci w późniejszych latach rozwoju doceniają pracę rodziców, w tym mam, które starają się utrzymać domowy porządek, są wdzięczne za wysiłek osób pracujących w działach porządkowych i sprzątających, a w przypadku nawiązywania znajomości szanują przestrzeń osobistą i charakter drugiego człowieka. Przenieśmy się jednak w nasze polskie realia i zobaczmy, gdzie dobre maniery ułatwiają codzienne czynności.
Jeśli zastanawiasz się, jak nauczyć dziecko dobrych manier, na samym początku warto je nauczyć, co wypada a czego nie. Szczególnie dotyczy to dzieci, które zaczynają swoją przygodę z przedszkolem lub są na etapie wczesnoszkolnym. Jako dorośli mamy różne metody i modele wychowania dzieci. W jednym domu nie ma tematów tabu czy otwartego wyrażania swoich uczuć, opinii lub pragnień. Inna rodzina może natomiast być bardziej powściągliwa lub cechować się odmiennymi zasadami. Nauka dobrych manier to wyuczenie dziecka, by nie przenosić wszystkich zasad i norm przyjętych w domu do miejsc publicznych czy narzucania ich innym.
Wyobraźmy sobie sytuację: nasza pociecha w domu jasno i klarownie wyraża swoje potrzeby, z czego się cieszymy. Jednak gdy w miejscu publicznym, wyrazi je równie jasno i dosadnie np. Mamo chce mi się kupę, może to wywołać poruszenie wśród osób słyszących ten komunikat i to nie zawsze w obrębie osób starszych. Warto podpowiedzieć dziecku, aby delikatniej ujęło to zdanie np. Mamo, muszę iść do toalety. Dobre maniery to też szanowanie wychowania innych i znalezienie neutralnych form przekazu, które nie będą nikogo raziły. Oczywiście „wpadki” komunikacyjne się zdarzają, a w przypadku małych dzieci większość osób skwituje je uśmiechem. Istotne jest, abyśmy nie przegapili dobrego momentu na naukę.
Ten skrajny (a jednocześnie jakże często występujący) przykład podpowiada nam, rodzicom, jak ważna jest nauka dobrych manier w sektorze komunikacyjnym. Innym elementem pasującym do tego wątku są „magiczne słowa”, czyli podstawa dobrych manier (proszę, dziękuje itd.). Jak nauczyć dziecko mówić dzień dobry? Używając go regularnie samemu i pilnując, aby maluch także włączył zasób form grzecznościowych do swojego słownika.
Przypominaj o nich oraz podkreślaj, jak są istotne. A co sprawi, że dziecko będzie szybciej i chętniej stosować się do zasad dobrego wychowania? Złota reguła mówi, aby traktować innych tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani. Aby móc wprowadzić ją w życie, niezbędna jest empatia, która powinna być na równi kształtowana wraz z nauką dobrych manier. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule Jak nauczyć dziecko empatii?.
Ale co przekłada się jeszcze na pakiet dobrych manier? Pomocna w zapamiętaniu lub ćwiczeniu może być poniższa ramka.
| 1. |
Kulturalna rozmowa |
Ucz pociechę, że podczas rozmowy nie tylko istotne jest używanie form grzecznościowych, ale także uważne słuchanie i nieprzerywanie. Jeśli maluch ma z tym problem, regularnie (i delikatnie) go koryguj. |
| 2. |
Transport publiczny i obcowanie społeczne |
Ustępowanie miejsca osobom starszym jest mocno zakorzenione w naszej kulturze, ale nie pozwólmy zapomnieć o empatii w stosunku do kobiet w ciąży, czy małych dzieci, które będą bezpieczniejsze na miejscach siedzących. |
| 3. |
Zachowanie przy stole |
Mlaskanie, siorbanie w naszej kulturze jest niemile widziane, podobnie jak korzystanie z telefonu podczas posiłków czy oglądanie TV. Naucz malucha posługiwać się sztućcami i pokaż mu, jak ważna jest miła atmosfera podczas spożywania wspólnych posiłków. |
| 4. |
Przeklinanie i wulgarne słowa |
Mimo usilnych starań Twoja pociecha prędzej czy później pozna „brzydkie słowa”. Usłyszy je na podwórku, w szkole lub telewizji. Jako rodzic nie wahaj się stanowczo pokazywać, że są one powodem do wstydu. Naucz malucha, że swoje emocje i uczucia można wyrażać na bardzo wiele sposobów, z użyciem licznych synonimów, w które obfituje nasz rodzimy język. |
| Porada: |
Rodzicu pamiętaj, by samemu stosować się do powyższych wskazówek, a dopiero później wymagać ich od pociechy. Najlepszą formą nauki dla dziecka jest obserwacja CIEBIE i Twoich poczynań. Bądź konsekwentny i podkreślaj zalety stosowania dobrych manier w życiu. |
Oczywiście, aby dziecko mogło przyswoić sobie powyższe zasady niezbędny jest stały trening podczas codziennych sytuacji. Szukaj także atrakcyjniejszych metod przekazu – gry, zabawy i bajki mogą być świetną pomocą. Podczas filmów animowanych (edukacyjnych) podkreśl prawidłowe zachowanie bohatera lub odtwórz scenkę, w której Twoja pociecha sama może się wykazać.
Bądź też wyrozumiały. Jeśli dziecko zapomni o etykiecie, nie złość się. Pewne zachowania trzeba wyćwiczyć, a na to potrzeba czasu. Dotyczy to również dzieci wychowywanych w domu wielokulturowym, gdzie etykieta dobrych manier może być bardzo zróżnicowana a niekiedy nawet ze sobą sprzeczna(!). Elastyczność oraz dostosowanie się do wymogów dobrych manier w takim wypadku nie jest łatwa i może wymagać dodatkowego treningu/czasu.
Nowoczesne maniery, to dalej dobre maniery
Tak, jak mówiliśmy już na wstępie, czasy się zmieniają, ale dobre maniery dalej pozostają w cenie. Jednak niektóre zwyczaje ulegają „aktualizacji” lub odchodzą w niepamięć i należy to zaakceptować. Niegdyś nie do pomyślenia było, że mężczyzna na powitanie nie ucałował kobiety w rękę. Dziś ten zwyczaj nie jest praktykowany przez młodych mężczyzn i nie ma w tym nic zdrożnego.
Oczywiście przytrzymanie drzwi, czy przepuszczenie kobiety pierwszej dalej jest miłym akcentem dobrych „gentlemeńskich” manier, ale jest wiele innych form okazaniu szacunku czy pokazania dobrego wychowania. Jeśli nauczymy nasze pociechy je dostrzegać, a także pokażemy ich różne wariacje czy formy, łatwiej im będzie odnaleźć się w dorosłym życiu, gdzie będą otaczać się zróżnicowanym towarzystwem. Dress code obowiązujący w ich pracy nie będzie dla nich zdziwieniem ani formą stłamszenia ich osobowości. Będzie naturalną normą, którą będą rozumieć i z chęcią przestrzegać.
Dobre wychowanie pozwoli też odnaleźć się im w różnych kulturach, podczas podróży czy obcowania z innymi nacjami. Dzięki temu ugruntują swoją tolerancję i będą mogli podziwiać różnice, które definiują poszczególne grupy. Dobrze wychowany człowiek staje się wszechstronny, jest lubiany i doceniany, a także pokazuje swoje wartości, które przejawiają się w jego zachowaniu. Dobre maniery pomagają również kontrolować emocje (te wzburzone, podczas sytuacji trudnych i stresujących), a to gwarantuje racjonalne myślenie nawet w ekstremalnych warunkach.
Pamiętajmy, że nauka odpowiedniego zachowania to inaczej kształtowanie umiejętności społecznych u dzieci. Oprócz tego lekcja dobrych manier dla dzieci nie powinna być jednorazowa – regularne podkreślanie wartości odpowiedniego zachowania będzie sprzyjać wartościom społecznym i komunikacji. Dzięki temu dorastające pokolenie będzie cechować się szacunkiem i wzajemnym wglądem na innych, a to znacznie polepszy jakość codziennego funkcjonowania społecznego.
Bibliografia:
- Savoir-vivre, czyli zasady dobrego wychowania.
- JAK NAUCZYĆ DZIECKO DOBRYCH MANIER?, Anna Rabuczewska.
- O sztuce bycia z innymi. Dobre maniery na nowy wiek, Renata Mazurowska, Tomasz Sobierajski.
- ABC DOBRYCH MANIER- czyli Dzień savoir- vivre
