Tymczasem niedokładnie o to chodzi. Fakt, że źle reagujemy na hałas, nie czyni z nas jeszcze osób wysoko wrażliwych. Żyjemy w świecie, w którym naprawdę łatwo o przebodźcowanie. Nawet ściany żłobków i przedszkoli atakują nas często feerią jaskrawych barw, a do tego dochodzi hałas i muzyka. W szkole także mamy do czynienia z hałasem oraz innymi bodźcami podczas przerw. Po szkole i pracy robimy zakupy w głośnym centrum handlowym. To wszystko wpływa na nasz nastrój. Mamy prawo być rozdrażnieni. Tym bardziej ma do tego prawo uczeń.
Emocje u dzieci są ważnym czynnikiem – pomagają w przetwarzaniu informacji i pokazują wagę zdarzeń. Są jednak dzieci, które przeżywają różne bodźce jeszcze mocniej!
Czy Twoje dziecko jest wysoko wrażliwe?
Okazuje się, że szansa na to, by Twoje dziecko było wysoko wrażliwe, jest względnie wysoka, bo sięga aż 15-20%! Mowa tu więc o co siódmym, a być może nawet co piątym człowieku. Jak w takim razie możemy rozpoznać wysoko wrażliwe dziecko?
Elaine Aron wyróżniła cztery najważniejsze cechy. Jeśli choć jedna z nich nie dotyczy Twojej pociechy, nie masz do czynienia z nadwrażliwością.
- Głębokie przetwarzanie
Gdy mówimy o wysoko wrażliwym dziecku, najczęściej mamy przed oczami kogoś, kto szybko ulega nadmiarowi bodźców. W rzeczywistości jednak nacisk postawiony jest na przejawy głębszego myślenia o otaczającym świecie.
W jaki sposób możesz to rozpoznać?
- Dziecko mimo wyjścia z wieku przedszkolnego nie przestało zadawać mnóstwa pytań. Często są to tematy filozoficzne lub religijne.
- Posługuje się złożonymi komunikatami w stosunku do swojego wieku.
- Potrzebuje więcej czasu, by podjąć decyzję.
- Ma inteligentne poczucie humoru.
Oczywiście nie wszystkie te oznaki będą występować u konkretnej osoby. Każde wysoko wrażliwe dziecko będzie jednak charakteryzować się większą skłonnością do refleksyjności.
- Uleganie przestymulowaniu
Jesteśmy w domu! To właśnie z przestymulowaniem kojarzone są dzieci nadwrażliwe. Bywa to mylące, gdyż w dzisiejszym świecie, szczególnie w środowisku miejskim, o nadmiar bodźców łatwo.
Człowiek, o którym mowa, bardziej świadomie przeżywa to, co dzieje się w jego otoczeniu, jak również mocniej odczuwa własne uczucia. W przypadku przestymulowania powoduje to brak sił fizycznych oraz psychiczne znużenie. Wysoko wrażliwe dziecko może stać się płaczliwe, marudne, mieć problemy ze snem i nauką, a we wczesnych latach szkoły nawet wpadać w histerię.
U ucznia szkoły podstawowej często nadmiar bodźców występuje właśnie w szkole. Mowa nie tylko o wszechobecnym hałasie, ale i jaskrawych dekoracjach czy kolorach występujących na ścianach, za wysokiej lub zbyt niskiej temperaturze lub nadmiarze elektroniki. Coraz popularniejsze są choćby tablice interaktywne, tak chętnie używane przez nauczycieli. Nie ma powodu, by je demonizować, warto jednak znaleźć złoty środek i używać względnie krótko.
- Reaktywność emocjonalna, empatia
Mocne odczuwanie emocji często wiąże się z mocniejszym ich uzewnętrznianiem, szczególnie przy niewielkiej odporności emocjonalnej.
Empatia zaś spowodowana jest większym zainteresowaniem otoczeniem. Wysoko wrażliwe dziecko baczniej obserwuje przestrzeń, a więc uczy się, jak reagować na czyjeś emocje oraz szybciej je dostrzega. Jest więc wyczulone na emocje swoje i innych.
Jesteś ciekawy, jak wspierać dziecko w radzeniu sobie z emocjami? Zajrzyj do naszego artykułu: "Emocje dziecka: Jak pomóc je regulować?"
- Wyczulenie na subtelne bodźce
Fakt wyostrzenia jednego ze zmysłów jest u człowieka czymś normalnym. Różnimy się pod tym względem – jeden z nas odczuwa mocniej zapachy, innego cechuje lepsze spostrzeganie. Jednak dzieci wrażliwe emocjonalnie mają jeszcze mocniej wyostrzone zmysły.
Może więc się zdarzyć, że pociecha będzie się źle czuła się w sali szkolnej, z której dochodzi ledwo dostrzegalny zapach kurzu, farby albo czegoś innego lub cały dzień będzie mocno rozdrażniona z powodu metki w bluzie. Warto wiedzieć, że wyczulenie na bodźce znika lub też zostaje ograniczone w chwili przebodźcowania.
Z czym możemy pomylić nadwrażliwość emocjonalną u dziecka?
Opisane objawy dotyczą nie tylko wysokiej wrażliwości. Dlatego jeśli coś Cię niepokoi w zachowaniu Twojej pociechy, warto skonsultować ten fakt z psychologiem. Istnieją bowiem zaburzenia, które mogą wyglądać podobnie.
- Autyzm – mimo że jest zaburzeniem typowo społecznym, przy którym trudniej spostrzega się emocje u drugiego człowieka, mylić może między innymi nadwrażliwość fizyczna i emocjonalna, a także łatwość, z jaką dziecko ulega przestymulowaniu.
- ADHD – również występować może zadawanie mnóstwa pytań oraz reaktywność emocjonalna.
- Zaburzenia opozycyjno-buntownicze – tu ciekawostka! Takie zaburzenia mogą rozwinąć się jako wtórne w wyniku zaniedbania potrzeb wysoko wrażliwego dziecka.
- Zaburzenia integracji sensorycznej – szczególnie jeśli występuje ze wzmożoną wrażliwością na bodźce.
Chcesz lepiej poznać temat komunikacji z dzieckiem? Sprawdź nasz artykuł: Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci?
Jak wspierać wysoko wrażliwe dziecko?
To, na co stawia się największy nacisk podczas wspierania dziecka wrażliwego emocjonalnie, to więź między dzieckiem a rodzicami. Pociechy muszą wiedzieć, że mają kogoś, kto pomoże im, gdy nie będą radzić sobie z nadmierną ilością bodźców lub emocjami. Poczucie bezpieczeństwa płynące ze strony najbliższych sprawi, że łatwiej zmierzą się ze światem.
Dlatego tak ważna jest odpowiednia reakcja na nastroje dziecka! Rodzic musi niejako „dostroić się” do swojego potomka, pokazując, że rozumie jego uczucia i także je odbiera. W jaki sposób? Choćby reagując radością na radość dziecka i będąc przy nim w chwilach smutku.
Pod koniec 9 roku życia mały człowiek powoli staje się zdolny do samoregulacji, czyli obserwacji siebie, własnych emocji, a w następstwie tego wypracowywania własnych mechanizmów radzenia sobie ze stresem i wrażliwością. Warto w tym pomóc wysoko wrażliwemu dziecku, rozmawiając z nim o jego uczuciach i próbując razem z nim wyłapać, jakie sytuacje w jego codzienności są dla niego najbardziej stresujące.
Co jeszcze możesz zrobić, by wesprzeć swoje dziecko?
- Zapomnij o etykietach! „Nieśmiała”, „beksa”, „nadwrażliwy” sprawiają, że wysoko wrażliwe dziecko zaczyna myśleć o sobie negatywnie. Zamiast tego podkreślaj wartościowe cechy, takie jak empatia.
- Zaakceptuj dziecko. Przekuj to, co nazywasz wadą wynikającą z nadwrażliwości, w zalety.
- Nazywajcie wspólnie emocje. Jeśli pociecha mówi o swoich uczuciach, nie zaprzeczaj im. Dzięki temu dziecko będzie czerpało radość z pozytywnych emocji i łagodniej odczuje te negatywne.
- Nie porównuj. Każdy z nas ma inną wrażliwość i to, że „Kasia” nie płacze gdy się zdenerwuje, nie oznacza, że ktoś inny nieprawidłowo przeżywa swoje zdenerwowanie.
- Jeśli potomek chce się wyciszyć, pozwól mu na to.
- Nie zmuszaj wysoko wrażliwego dziecka do aktywności, które są emocjonalnie ponad jego siły. Spróbuj jednak pokazywać inne drogi. Dziecko nie chce iść na urodziny, bo obawia się hałasu? Zachęć je, by poszło, ale na chwilę, dopóki nie poczuje się gorzej. Uszanuj jednak, jeśli się nie zgodzi.
- W regulacji emocji bardzo pomaga uregulowany tryb życia. Uświadamiaj, jak ważna jest odpowiednia ilość snu, zdrowe odżywianie i aktywność ruchowa.
- Bądź przy dziecku, gdy odczuwa negatywne emocje. Czasem wystarczy sama obecność bliskiej osoby.
- Pamiętaj o wyregulowaniu swoich emocji! Spokój i równowaga udzieli się potomkowi, a Tobie pomoże radzić sobie z jego trudnymi uczuciami.
Czy wysoko wrażliwe dziecko da się „wyleczyć”?
Wysoka wrażliwość to w żadnym wypadku nie choroba ani nawet nie zaburzenie! Jest to cecha osobowości, z którą się rodzimy. Podobnie więc jak nie da się wyleczyć ekstrawertyzmu czy introwertyzmu, tak samo nie da się wyleczyć wysokiej wrażliwości. Wysoko wrażliwe dziecko staje się wysoko wrażliwym dorosłym.
To, co możemy jednak zrobić, to pomóc potomkowi zrozumieć swoje emocje, zbadać w jakim momencie się pojawiają oraz nauczyć radzić sobie ze stresem i negatywnymi emocjami. W przypadku trudności wychowawczych warto skonsultować się z psychologiem.
Wysoka wrażliwość utrudnia życie czy jest zaletą?
W wychowaniu wysoko wrażliwego dziecka można napotkać kilka przeszkód sugerujących, że taka cecha, niczym niepełnosprawność, utrudnia znacznie życie. Tak jednak nie jest, choć niektórzy ludzie mogą czasem różnie odbierać osobę, która na przykład unika imprez urodzinowych. Wsparcie bliskiej osoby pomaga jednak dziecku poczuć swoją wartość.
Istnieją także zalety, które są związane z wrażliwością - warto zwrócić na nie uwagę, by je rozwijać. Są to między innymi:
- dociekliwość, dokładność,
- kreatywność, szukanie rozwiązań „głębiej”,
- empatia, rozumienie uczuć drugiej osoby,
- łatwość wykonywania zadań, które wymagają skupienia się i ponadprzeciętnego spostrzegania.
Jeśli pomożemy wysoko wrażliwemu dziecku w samoregulacji, stanie się ono bardzo wartościowym dorosłym, który uważnie myśli i widzi świat w szerszej perspektywie oraz dostrzega zależności rządzące emocjami i zagrożenia wynikające z nadmiaru bodźców. Świat potrzebuje takich ludzi!
