Na czym polega metoda Montessori i jakie korzyści daje dzieciom?

Metoda Montessori — co to właściwie jest?

Metoda Montessori to system nauczania opracowany przez włoską lekarkę i pedagożkę Marię Montessori na początku XX wieku. Opisywane podejście opiera się na przekonaniu, że dzieci są aktywnymi uczestnikami procesu nauki, a dorośli — rodzice oraz nauczyciele — powinni stworzyć środowisko, które umożliwia im rozwijanie się i odkrywanie świata w sposób naturalny. 

Maria Montessori, tworząc nowy system przyjazny uczniom, zrozumiała umysł dziecka i starała się przybliżyć do jego zrozumienia również rodziców, a także ówczesny świat nauki i edukacji, co nie było prostym zadaniem. Swoje tezy i założenia Maria Montessori kształtowała w sierocińcach, gdzie do czynienia miała nie tylko z sierotami, lecz także dziećmi odtrąconymi ze względu na niepełnosprawność, ograniczenia intelektualne czy specjalne potrzeby edukacyjne. Dziś wiemy, jak z takimi dziećmi pracować i jak przybliżać im poznawanie świata, a to wszystko dzięki tak empatycznym ludziom jak Maria Montessori.

Potrzebujesz wskazówek dotyczących regulacji emocji dziecka? Nasz artykuł: "Emocje dziecka: Jak pomóc je regulować?" jest do Twojej dyspozycji!

Na czym polega metoda Montessori? Podstawowe założenia

Jak każdy inny system nauczania, metoda Marii Montessori ma kilka podstawowych założeń, stanowiących jednocześnie fundamenty prawidłowego rozwoju dziecka. Składają się na nie:

• samodzielność i niezależność. Dzieci są zachęcane do podejmowania decyzji i wykonywania zadań samodzielnie, co rozwija ich umiejętności i pewność siebie,
• środowisko przyjazne dzieciom. Sale edukacyjne w metodzie Montessori są starannie przygotowane i wyposażone w materiały edukacyjne dostosowane do potrzeb i zainteresowań dzieci, a zajęcia bardzo często przenoszą się na zewnątrz,
• indywidualizacja nauki. Nauczyciele Montessori obserwują i rozumieją potrzeby oraz umiejętności każdego dziecka, dostosowując materiały i zadania edukacyjne do jego poziomu rozwoju,
• samodyscyplina. Metoda Montessori promuje rozwijanie umiejętności samodyscypliny i koncentracji poprzez pracę nad zadaniami, które interesują dziecko,
• cykl pracy, dzieci w metodzie Montessori często pracują nad projektami lub zadaniami przez dłuższy okres czasu, co pozwala im na głębsze zrozumienie i opanowanie materiału,
• wolność wyboru. Dzieci mają możliwość wyboru działań i materiałów, które chcą eksplorować, co zwiększa ich zaangażowanie i motywację do nauki.

Metoda Montessori jest stosowana na różnych etapach edukacji, począwszy od przedszkoli, poprzez szkoły podstawowe, aż do szkół średnich. Jej celem jest rozwijanie nie tylko wiedzy, lecz także umiejętności społecznych, emocjonalnych i życiowych. Metoda Montessori cieszy się dużym uznaniem w wielu krajach i jest stosowana w różnych środowiskach edukacyjnych.

Metoda Marii Montessori w pigułce, czyli o tym, jak wyglądają zajęcia

Zajęcia w przedszkolach i szkołach podstawowych objętych metodą Montessori wyraźnie różnią się przebiegiem od lekcji prowadzonych w zwykłych przedszkolach. Pierwsza kluczowa rozbieżność dotyczy organizacji środowiska, w którym dzieci się uczą. W placówkach Montessori sale są starannie przygotowane oraz podzielone na poszczególne obszary tematyczne, takie jak matematyka, język, przyroda, czy kultura. Każda strefa wyposażona jest w odpowiednie materiały edukacyjne, dostępne dla wszystkich dzieci na wyciągnięcie ręki. Zabawki, książeczki i wszelkie inne pomoce umieszczone są na niskich półkach, aby nawet najmłodsi uczniowie mogły z nich korzystać.

Uczniowie zdobywają wiedzę we własnym tempie, w związku z czym nie odczuwają presji otoczenia i rzadziej porównują się do swoich rówieśników. Podczas wykonywania zadań nauczyciele nie podsuwają gotowych rozwiązań według odgórnie ustalonego „klucza”, ale pozostawiają dzieciom przestrzeń do eksperymentowania. Poszukiwanie nowych rozwiązań rozwija kreatywność od najmłodszych lat, a także buduje poczucie samorealizacji.

W ramach zajęć maluchy mają możliwość nauki poprzez zabawę na świeżym powietrzu. Eksplorowanie świata następuje w trakcie spacerów w otoczeniu natury, zajęć sportowych i lekcji na trawie.

Uwaga! Mimo że opisywana metoda ma bardzo wiele zalet, nie zawsze jest rekomendowana dzieciom ze spektrum autyzmu, zwłaszcza w okresie przedszkolnym. Dlaczego? Niektóre dzieci ze spektrum mogą mieć bardzo zindywidualizowany świat i działać tylko w obrębie swoich zainteresowań co przełoży się na deficyty w pozostałych aspektach życia – np. relacjach i normach społecznych. Jeśli nasza pociecha zmaga się z tym (lub innym) zaburzeniem, przed włączeniem do codzienności metody Montessori należy przedyskutować to z terapeutą dziecka (pedagogiem, logopedą, psychologiem lub specjalistą ukierunkowanego na dane zaburzenie). Więcej na temat pracy z dziećmi z Zespołem Aspergera, który należy do spektrum autyzmu, omawia bliźniaczy portal w artykule: Dziecko z Zespołem Aspergera – wsparcie edukacyjne - Książki i e-booki dla nauczycieli, pedagogów, logopedów i rodziców | Literka.pl

Narzędzia dydaktyczne w metodzie Montessori

Metoda Marii Montessori opiera się również na założeniu, że dziecko uczy się poprzez zmysły i doświadczanie. Jako że maluchy z trudem skupiają uwagę na monotonnych, trudnych zadaniach, przedszkola wyposażono w różnego rodzaju interesujące dla maluszków pomoce dydaktyczne. Wśród nich zajdziemy między innymi pomoce matematyczne takie jak koraliki, klocki czy plansze, które pomagają w zrozumieniu abstrakcyjnych pojęć.

Do nauki pisania i czytania wykorzystuje się natomiast opracowane przez specjalistów karty przedstawiające poszczególne litery, jak i słowa oraz całe zdania. Przydatne okazują się również alfabetyczne klocki, pomocne na początku drogi dydaktycznej.

W przypadku przedmiotów przyrodniczych, takich jak biologia, geografia czy chemia, nauczyciele stosują modele zwierząt czy części ciała, małe globusy i mapy, przedstawiające świat w formie prostszej oraz bardziej przystępnej dla najmłodszego ucznia. Dzieci korzystają też z narzędzi sensorycznych, takich jak pudełka z zapachami czy dotykowe makiety, umożliwiające zdobywanie wiedzy poprzez doświadczanie zmysłowe.

Z takich pomocy edukacyjnych rodzice mogą korzystać z dziećmi wspólnie w domu. Jeśli chcemy zadbać o kreatywność oraz wykształcić zmysł przestrzenny, jednocześnie ciekawie zajmując dzieciom czas, koniecznie zapoznajmy się z artykułem: Jak wybrać odpowiednie zabawki dla dziecka?

Czy metoda nauczania Montessori jest dla wszystkich dzieci?

Choć metoda Marii Montessori przynosi niemierzalne korzyści dla dziecka, nie w każdym przypadku musi się sprawdzić. Głównym czynnikiem wpływającym na efekty jest zgodność rodziców i nauczycieli w podejściu do nauczania Montessori. Podejście to nie kończy się bowiem na przedszkolu czy szkole — również w godzinach popołudniowych, gdy maluch jest już w domu, powinien być zapoznawany ze światem poprzez doświadczanie, zmysły i naukę na własnych błędach. Pedagodzy chętnie angażują rodziców w proces dydaktyczny, co pozwala na osiągnięcie lepszych wyników.

Pamiętajmy również, że nie każde dziecko odnajduje się w samodzielnym eksploatowaniu świata. Niektóre dzieci (niebędące w spektrum autyzmu i bez innych zaburzeń)  lepiej czują się w tradycyjnym środowisku szkolnym z jasno określonymi zasadami pracy i ramami czasowymi poszczególnych zajęć. Brak tych reguł może dekoncentrować oraz powodować dezorientację. System ten opiera się jednak na indywidualnym podejściu, dlatego przebieg zajęć da się dopasować do specjalnych potrzeb dziecka.

Metoda nauczania Montessori to jedno z rozwiązań, które z całą pewnością warto wypróbować, mając na względzie prawidłowy rozwój malucha oraz jego chęć pogłębiania wiedzy. Aby pomóc dziecku na pierwszym etapie edukacji, powinniśmy więc zadbać o wybór właściwej placówki edukacyjnej. Jak to zrobić? Odpowiedź znajdziemy w jednym z naszych poprzednich artykułów: Jak wybrać przedszkole dla dziecka?

Bibliografia: 

1. „Umysł Dziecka” Marii Montessori – przeczytaj fragment! - Małe charaktery
2. Wolność dziecka z Marią Montessori - Książki i e-booki dla nauczycieli, pedagogów, logopedów i rodziców | Literka.pl
3. Wpływ pedagogiki Marii Montessori na wszechstronny rozwój dzieci, Agata Kolasa-Skiba, Wiktoria Skiba.
4. Pedagogika Marii Montessori - zarys ogólny - Portal educarium
5. Dzieci są najważniejsze - Charaktery - magazyn psychologiczny
6. Psychologiczne podstawy pedagogiki Marii Montessori, Beata Bednarczuk.
7. Zastosowanie elementów metody Marii Montessori w tradycyjnym przedszkolu. Refleksja nad badaniami w działaniu z pozycji zewnętrznego obserwatora, Kamila Zdanowicz-Kucharczyk.