Czym jest mapa myśli? Przykłady dla dzieci i wykorzystanie w praktyce

Co to jest mapa myśli?

Na samym wstępie sprecyzujmy, czym jest mapa myśli (z ang. mind maps). Brzmi bardzo wzniośle, jednak jest to bardzo prosta metoda tworzenia notatek w postaci graficznej. Ułatwia to przyswajanie informacji, a także wspomaga szybkie uczenie. Taki sposób nauki nie jest oczywiście zarezerwowany tylko dla dzieci chodzących do szkoły. Całe życie chłoniemy ogromne pokłady wiedzy, które nie zawsze utrwalają się w naszej pamięci. Mapa myśli ma pomóc to zmienić i „zmagazynować” jak największą ilość treści w naszym mózgu. Dlaczego mapa myśli jest taka skuteczna? 

Nasz mózg składa się z dwóch półkul, które odpowiadają za inne zadania. Lewa półkula skupia się na analizie myśli, słów, logicznym myśleniu, przetwarzaniu, a prawa półkula obejmuje „artystyczną część” naszego jestestwa tj. wyobraźnię, poczucie rytmu, rozumienie barw i kolorów, geometrii itd. Gdy tworzymy mapę myśli, nasze obie półkule ze sobą współpracują, co zwiększa wydajność i potencjał naszego umysłu. Logiczne treści są przedstawione w sposób ilustracyjny/graficzny, a to znacznie wpływa na przyswajanie  wiedzy.

Chcesz lepiej poznać temat komunikacji z dzieckiem? Sprawdź nasz artykuł: Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci?

Jak zrobić mapę myśli? 

Skoro ta metoda jest tak praktyczna i korzystna, zachodzi pytanie: jak i kiedy zrobić mapę myśli? Piękno tego sposobu przyswajania wiedzy tkwi w tym, że może obejmować każdy element naszego życia. Nie zawsze musi się skupić tylko na nowym materiale źródłowym przedstawionym w szkole, lecz także może dotyczyć nas bezpośrednio, co sprzyja samoanalizie i wyznaczaniu sobie nowych celów. Zobaczmy kilka przykładów.

Mapa myśli o sobie samym 

Jak stworzyć mapę myśli sprzyjającą samoocenie? Zastanów się nad sobą i swoim słabymi i mocnymi stronami, a następnie stwórz graficzny schemat. W czym to pomoże? W docenieniu samego siebie i skupieniu się na faktycznych elementach do poprawy. Czasami mamy tendencje do zaniżania swojego poczucia własnej wartości, podkreślając głównie swoje braki lub uważając, że nie mamy dobrych stron. Rozrysowanie faktycznego stanu rzeczy pokaże nam, jak wiele potrafimy i jak niewiele jest w rzeczywistości do poprawy.

Podobnie jest z wyznaczeniem sobie celów. Jeśli je rozrysujemy, łatwiej będzie nam je osiągnąć małymi i stałymi kroczkami, nie narzucając sobie zbyt drastyczne tempo. 

Skoro jako rodzic wiesz już, na czym polega mapa myśli i jak ją stworzyć, skupmy się teraz na naszych dzieciach.

Mapa myśli – przedszkole

Tworzenie mapy myśli dla dzieci nie różni się zbytnio od tych wymienionych wyżej. Oczywiście jej rozbudowany charakter i główny temat należy dostosować do wieku, rozumienia i potrzeb dziecka. Mapa myśli dla dzieci powinna być jasna dla nich, a nie dla Ciebie, dlatego nie twórz jej samemu. Zaproś pociechę do wspólnego tworzenia i krok po kroku ją narysujcie. Oto mały instruktaż jak zrobić to w praktyce, aby mapa była przejrzysta i praktyczna. Dla ułatwienia obierzmy temat Jak przygotować dziecko do pierwszej klasy?

Dziecko nie zawsze jest gotowe do zmian, a mapa myśli może mu pomóc się z nimi oswoić oraz pomóc planować i realizować określone zadania.

1. Przygotujcie odpowiednio dużą i grubą kartkę. Najlepiej jeśli będzie ona wielkości A4 oraz większej gramatury. Dzięki temu będzie trwalsza i z powodzeniem można ją przytwierdzić do ściany, tablicy czy lodówki. 
2. Poproś, aby dziecko na środku umieściło słowo klucz lub konkretną grafikę. Ponieważ w tym wypadku mapa myśli ma dotyczyć malucha, może on stworzyć swoją podobiznę, co dodatkowo przysporzy mu frajdy albo pokaże Ci, jak postrzega samego siebie (czy postać ma smutną minę, duży nos, uszy, czy może jest uśmiechnięta i wygląd nie jest w żadnym aspekcie wyolbrzymiony). 
3. Rozrysujcie strzałki od głównej postaci i zaplanujcie kategorie, które oznaczycie kolorami. 
4. Przy każdym elemencie narysujcie obrazki lub posługujcie się jasnymi i prostymi hasłami. Śmiało je ubarwiajcie, kolorujcie, albo wyklejajcie kolorowym papierem. Podczas tworzenia mapy myśli dla dzieci możesz korzystać z różnych technik plastycznych, co dodatkowo będzie wspierać artystyczny i motoryczny rozwój. 
5. Gotowe! Pamiętaj, aby nie przeładować mapy myśli zbyt dużą ilością elementów, bo może stać się nieczytelna. Przykładowy styl naszej mapy myśli dla obranego wyżej tematu, prezentujemy na obrazku.

Mapa myśli – przykłady dla dzieci

Oczywiście mapy myśli dla dzieci mogą zawierać elementy abstrakcyjne i niezgodne z realiami np. serce może być zielone, a drzewa niebieskie – nie ograniczaj pociechy w jej procesie tworzenia, który pomaga w zapamiętywaniu. Oczywiście maluch powinien dostrzegać, że w rzeczywistym życiu te elementy wyglądają zupełnie inaczej, ale nie oznacza to, że nie można ich narysować zupełnie odwrotnie. W ten sposób pomożesz rozwijać wyobraźnię dziecka, która jest niezwykle kluczowa dla jego rozwoju.  

Mapy myśli dla dziecka można wykorzystać podczas nauki, notowania własnych pomysłów, omawiania szkolnych lektur ub użyć jako zamiennika tradycyjnych notatek. Ta ostatnia forma może być szczególnie atrakcyjna dla dzieci z zaburzeniami psychoruchowymi lub spektrum autyzmu. Monotonne siedzenie w ławce i przepisywanie z tablicy może być nużące i nie sprzyjać przyswajaniu wiedzy, która wymaga skupienia. Zamiast zmuszać dzieci, aby dostosowały się do szablonu edukacji, dostosuj metody nauczania do ich potrzeb – porozmawiaj zatem o mapowaniu myśli lekcyjnej z nauczycielem pociechy. Taka alternatywa metoda notatek może być atrakcyjna i lepiej przyswajalna dla malucha i stać się dużym ułatwieniem w prowadzeniu zajęć dla samego pedagoga. Inne metody, które mogą sprzyjać zapamiętywaniu dzieciom z deficytem uwagi i skupienia, omówiliśmy w artykule: Efektywne nauczanie – jak szybciej i skuteczniej przyswajać wiedzę? Zawiera on również przykłady mapy myśli i może posłużyć jako inspiracja dydaktyczna dla pedagogów szkolnych.

Mapa myśli – rodzina 

Ile razy zdarzyło się tak, że będąc na uroczystościach i wydarzeniach rodzinnych, okazywało się, że nie pamiętasz połowy z gości? To naturalne w przypadku, gdy nie utrzymujemy regularnego kontaktu z dalszą częścią rodziny, zwłaszcza jeśli jest dość duża. W przypadku dzieci jest podobnie – znają tylko tych członków rodziny, których regularnie widują. Mapa myśli może być zatem przydatna podczas odkrywania Waszych familijnych korzeni czy odrabiania popularnego zadania domowego, jakim jest tworzenie drzewa genealogicznego. 

Odpowiednio rozbudowana i skonstruowana mapa myśli może przedstawiać Wasze wspólne dziedzictwo kulturowe sięgające wiele pokoleń wstecz, co przyczyni się do samoświadomości dziecka, które może dodatkowo umocnić swoje poczucie przynależności do narodu lub pogłębić tolerancję. Świadomość pochodzenia może też dodawać pewność siebie i pobudzać ciekawość, by poznać kulturę przodków. Poza tym tworzenie takiej genealogicznej mapy myśli będzie świetną zabawą dla Was wszystkich – spędzanie wspólnego czasu zacieśni rodzinne więzi i da poczucie satysfakcji.

Mapy myśli mogą być tworzone w nieskończoność, a ich ulepszanie, rozbudowywanie czy forma będą stale ulegać zmianie wraz z potrzebami i umiejętnościami dziecka. Jest to metoda, która będzie rzutować na jego całościową edukację, a także późniejszą pracę. Im wcześniej zatem nauczy się ją wykorzystywać, tym lepsze efekty będzie osiągać. Nie bazuj więc tylko na tworzeniu mapy myśli wspólnie, ale zachęć malucha, by przygotowywał własne szkice i formy. Pomoże mu to odnaleźć indywidualną stylistykę nauczania i nauczy samodzielności, która jest niezbędna w prawidłowym dojrzewaniu. 

Chwal za starania i przyglądaj się przygotowanym notatkom graficznym, aby ewentualnie zasugerować dodatkowe ulepszenia czy zmiany. Nie zapominaj samemu korzystać z map myśli, czym nie tylko dasz wspaniały przykład dziecku, ale i zapewnisz praktyczny trening swojego umysłu!

Bibliografia:

1. Mapa myśli o sobie | Najłatwiej dostępne narzędzie, Mind on Map.
2. Poszukiwanie sposobu efektywnego uczenia się, Beata Kamińska-Kłos Wydział Edukacji Muzycznej UKW W Bydgoszczy.
3. Wykorzystanie mapy myśli jako narzędzia wspomagającego pamięć w nauczaniu rachunkowości, Anna Kasperowicz, 2014.
4. Mnemotechnika i „mapy myśli” jako narzędzia wspomagające proces uczenia się, Magdalena Marian, Zeszyty Naukowe WSOWL, nr 4, 2008.
5. Mapy myśli, Mariola Paluszek, Maria Czerwińska.
6. Najlepszy sposób na notatki? Mapy myśli, UMCS.
7. Mistrzowskie mapowanie myśli. Podręcznik użytkownika najpotężniejszego narzędzia rozumowania, Tony Buzan, Wyd. Helionmowania
8. „Mapa myśli” – skuteczna technika robienia notatek, nie tylko na kartce!, Agnieszka Bartosik, Małgorzata Skorupińska.